۱. معنای قدرت و تسلط
«موبی دیک» بیش از یک داستان ماجراجویانه است؛ این رمان به‌طور عمیق‌تری به مسأله قدرت و تسلط پرداخته است.
آهاب تلاش می‌کند تا بر موبی دیک تسلط یابد، اما در حقیقت، او در جستجوی تسلط بر خودش و طبیعت است.
این داستان به‌طور فلسفی می‌پرسد که آیا انسان‌ها باید در تلاش برای تسلط بر طبیعت باشند یا اینکه باید آن را بپذیرند؟
آهاب، در مسیر جستجوی انتقام از موبی دیک، خود را درگیر قدرت‌های فراطبیعی می‌کند که نمی‌تواند کنترل کند.
این جستجو برای تسلط و کنترل طبیعت در نهایت به یک شکست فاجعه‌بار منتهی می‌شود که به‌نوعی نشان‌دهنده محدودیت انسان‌ها است.
در این رمان، نشان داده می‌شود که قدرت واقعی از درون انسان‌ها برخاسته و این قدرت باید با حکمت همراه باشد.
سخن اصلی در این داستان این است که انسان‌ها باید در برابر قدرت‌های طبیعی، خود را آگاه و humble نگه دارند.

۲. فلسفه انتقام و تاثیرات آن
موبی دیک، که در رمان به‌طور مکرر مورد اشاره قرار می‌گیرد، نماد انتقام است.
آهاب، با تمام وجود، بر آن است که انتقام بگیرد، اما این انتقام در نهایت به نابودی خودش و کشتی‌اش منتهی می‌شود.
داستان «موبی دیک» به‌طور مستقیم از شکست‌های شخصی آهاب برای انتقام‌جویی پرده برمی‌دارد.
این پرسش فلسفی که آیا انتقام به‌راستی می‌تواند موجب رستگاری شود یا نه، یکی از محوری‌ترین مفاهیم در داستان است.
آهاب در تلاش برای انتقام از موبی دیک، در واقع خود را از انسانیت و اخلاقیات دور می‌کند.
این تضاد بین خواسته‌های بشری و اخلاق در نهایت به نفع طبیعت و نیروهای غیرقابل کنترل تمام می‌شود.
پیام داستان این است که انتقام‌جویی، به‌جای به‌دست آوردن عدالت، در نهایت تنها به نابودی منجر می‌شود.

۳. نمادگرایی در موبی دیک
موبی دیک به‌عنوان یک نماد طبیعی و ماورایی، در داستان معانی مختلفی به خود می‌گیرد.
این نهنگ می‌تواند نمایانگر پدیده‌های غیرقابل کنترل طبیعت، پیچیدگی‌های موجود در آن، یا حتی معنای ظلم و فساد انسانی باشد.
در داستان، موبی دیک نه تنها یک موجود زنده است بلکه یک نماد از یک معضل بزرگ‌تر در برابر انسان‌ها و تمدن بشری است.
جستجوی آهاب برای این نهنگ نمادی از تلاش‌های انسان‌ها برای درک و تسلط بر مسائلی است که هیچ‌گاه قادر به درک کامل آن‌ها نخواهند بود.
موبی دیک نشان‌دهنده چیزی است که فراتر از فهم انسان‌هاست؛ نهنگ سفید نه شر است و نه خیر، بلکه موجودی است که درک آن از دسترس بشر خارج است.
در پایان، موبی دیک نماد طبیعت وحشی و بی‌رحم باقی می‌ماند که انسان‌ها به‌دنبال تسخیر آن هستند، ولی هیچ‌گاه موفق نمی‌شوند.
در این راستا، این نهنگ نمایانگر محدودیت‌های انسانی در مواجهه با جهان طبیعی است.

۴. انسان و طبیعت؛ جنگی بی‌پایان
در طول داستان، جنگ میان انسان‌ها و طبیعت به‌وضوح تصویر می‌شود.
آهاب، انسان‌های دیگر و حتی ایشابود همواره در برابر طبیعت می‌ایستند و سعی دارند بر آن تسلط یابند.
این نبرد، که به‌ویژه در مواجهه با موبی دیک نمایان می‌شود، نشان‌دهنده تضاد میان خواسته‌های بشر و قدرت‌های طبیعی است.
طبیعت، در این داستان، نه به‌عنوان چیزی که باید کنترل شود، بلکه به‌عنوان چیزی که انسان‌ها باید با آن زندگی کنند، به نمایش گذاشته شده است.
در پایان داستان، ناتوانی انسان‌ها در برابر عظمت طبیعت به‌خوبی نشان داده می‌شود و انسان‌ها باید در نهایت بپذیرند که طبیعت به‌طور کامل از آن‌ها مستقل است.
این جنگ بین انسان و طبیعت در نهایت به سقوط انسان‌ها می‌انجامد، زیرا هیچ‌کس قادر به مقابله با نیروی طبیعت نیست.
در این زمینه، «موبی دیک» به‌عنوان یک نقد اجتماعی از تلاش‌های انسان برای کنترل و تغییر طبیعت، مطرح می‌شود.

۵. فلسفه زندگی و مرگ
یکی از نکات برجسته داستان، بررسی فلسفه زندگی و مرگ از دیدگاه آهاب است.
آهاب که در جستجوی انتقام از موبی دیک است، تمام زندگی‌اش را صرف این هدف کرده و در نتیجه خود را از دیگر ارزش‌های انسانی دور می‌کند.

این سؤال مطرح می‌شود که آیا زندگی تنها برای انتقام و هدفی مشابه ارزش دارد یا اینکه باید معنای بیشتری در زندگی یافت؟
در حالی که آهاب خود را قربانی این جستجوی بی‌پایان کرده، دیگر شخصیت‌ها، مانند ایشابود، درک بهتری از زندگی و مرگ دارند.
این تضاد بین فلسفه آهاب و دیگر شخصیت‌ها در داستان بسیار چشمگیر است و به‌ویژه در پایان با مرگ آهاب به اوج خود می‌رسد.
این سوال که آیا باید به زندگی و مرگ از منظر فلسفی نگاه کرد یا صرفاً از دیدگاه انتقام‌جویی، به‌طور عمیق در داستان بررسی می‌شود.
در پایان، آهاب نشان می‌دهد که جستجوی بی‌پایان برای هدف‌های غیرواقعی می‌تواند به پایان تراژیکی منتهی شود.

۶. شهادت و بازماندگان
ایشابود تنها کسی است که از حادثه مرگبار کشتی «پیکود» جان سالم به در می‌برد.
او به‌عنوان شاهد و بازمانده داستان، پس از مرگ آهاب به تفکر در مورد معنای زندگی و تجربیات خود می‌پردازد.
او که در ابتدا شخصیت ساده‌ای به نظر می‌رسید، در نهایت به یک شاهد از فاجعه تبدیل می‌شود که درک و حکمت عمیقی پیدا کرده است.
ایشابود با یادآوری این فاجعه، همواره در تلاش است تا درک کند که چرا انسان‌ها باید با قدرت‌های طبیعی درگیر شوند و چه درسی از این تجربه می‌توان آموخت.
این موضوع که چگونه تجربیات فاجعه‌بار به انسان‌ها حکمت می‌آموزد، یکی از مفاهیم برجسته در رمان است.
در انتها، ایشابود به‌عنوان نمادی از کسانی که از نهادهای بزرگ یا جستجوهای بی‌پایان نجات یافته‌اند، در نظر گرفته می‌شود.
این پایان باز به‌طور برجسته‌ای نشان می‌دهد که بعضی از سوالات بزرگ زندگی هیچ‌گاه پاسخ قطعی ندارند و تنها شاهد بودن کافی است.